Η «συλλογικότητα» των σχέσεων εργασίας, ως ποιοτική διάσταση, αποτελεί, ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία τους. Οι εργασιακές σχέσεις δεν περιορίζονται στον ατομικό τους χαρακτήρα, δηλαδή μόνο στη διαμόρφωση των ατομικών σχέσεων εργοδότη και εργαζομένου. Ο εργαζόμενος αυτός αποτελεί μέλος της ομάδας ή κοινότητας, μέσα στην οποία εμφανίζεται σημαντικός αριθμός αλληλοπροσδιοριζόμενων και αλληλοεξαρτώμενων σχέσεων. Έτσι έρχεται στην επιφάνεια το συλλογικό συμφέρον, το οποίο σαφώς διακρίνεται από το συμφέρον του ατόμου – εργαζομένου. Οι εργαζόμενοι προκειμένου να το επιδιώξουν αποτελεσματικότερα, οργανώνονται συλλογικά. Ομοίως, προκειμένου να ασκήσουν πίεση στην εργοδοτική πλευρά, επιδεικνύουν συλλογικά τη δύναμη τους. Και, τελικά, συνάπτονται σε συλλογικό επίπεδο συμβατικές σχέσεις.
Η έννομη τάξη δεν ήταν βέβαια δυνατόν να αγνοήσει αυτή την κοινωνική δυναμική. Σειρά θεσμών του εργατικού δικαίου, οι οποίοι μάλιστα συναντούν και συνταγματική θεμελίωση, δικαιολογούνται από αυτήν ακριβώς την συλλογική διάσταση των σχέσεων εργασίας. Δημιουργείται, επίσης, και το συλλογικό εργατικό δίκαιο ως ιδιαίτερος κλάδος του εργατικού δικαίου. Στα πλαίσια του διαμορφώνεται το δίκαιο της εκμεταλλεύσεως, αναγνωρίζονται και οργανώνονται θεσμικά οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, οι συλλογικές διαφορές, η συλλογική αυτονομία, οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας η απεργία, η συλλογική συμμετοχή των εργαζομένων στη διοίκηση των επιχειρήσεων κλπ. Οργανώνεται, δηλαδή, ένα σύστημα επαγγελματικών σχέσεων το οποίο επιδρά με συγκεκριμένο τρόπο στην επίλυση των εργατικών διαφορών.
